Follabloggen

I dag kom eg over eit avisutklipp, eit minneord om ei av formødrene mine. Berte Johanne var i «gamle dagar» eit mykje brukt namn og det er mange av dei på slektstreet. For meg er det berre ei og ho vart nemnd som Berte Johane. Far fortalde ikkje mykje om slekta si, men han nemnde ein gong at farmora gjekk og nynna. Eg gjev att minneordet om henne. Det stod i lokalavisa Møre og det var underskrive med «T». Rettskrivinga er noko gammaldags, men hugs at det vart skrive i 1931.

«Eit minneord.»

Austefjordens eldste kvinne Berte Johanne Kallvatn

vart fredag 27de under stor deltaking førd til sin siste kvilestad på Austefjordens kyrkjegard.

Ho vart fødd i Sundal 1833 og vart soleis 98 år. I tvo og tjuge års alderen vart ho gift med enkjemann Harald Kallvatn som hadde 2 born. Med han fekk ho eit barn og vart kort etter enkje. Sidan vart ho gift med bror til fyrstemannen, Per Kallvatn. Dei fekk 4 kjekke born, og dertil tok ho til seg ei liti morlaus gjente, og vart mest likso god mot henne som mot sine eigne born.

Ho var ei av desse lettliva, kvikke, men strævsame kvinnor, som fann si glede i arbeidet og var fornøgd i det små. Ho sat ved rokken  sin og spann like til ho var 96 år.

Mange er dei som hev gjenge inn og ut i den gilde heimen hennar i Haraldegarden, og fenge nyta godt av hennar gjestmilde, og vorte uppkvikka av hennar gode humør og gløgge ord.

Etter ein lang og trufast arbeidsdag stunda ho no etter å få sleppa heim til honom som tek imot alle som av hjarta trur på han. No fekk ho flytte, høgt elska og sakna av alle som stod henne nær.

Signa vere minnet hennar!»

Oldemor Berte Johanne fekk ei stor etterslekt. Det står i minne ordet at ho vart 98 år. Det mangla nokre dagar på det sidan ho vart fødd 3. april i 1933 og døydde 21. mars i 1931.

Sidan sist har det vorte eit nytt år. Juletreet er «avblomstra» og ute av huset saman med resten av pynten. Elles har eit nytt år med seg det meste av det som var i gamleåret. Vi dreg med oss hendingar, minner, problemstillingar.

I dag har eg passert ein alders minnepåle igjen. Det vart ei heilt anna feiring enn det eg har vore van med. Ingen gjestar utan oss to. Då er det godt at vi har telefon og internett. Vi har hatt eit par dagar med snøbyger som inneber rydding med snøfresar og spade.

Det vart ikkje meir i går. Skrivesperre! Etter snøveret vart det bikkjekaldt. I dag 13. januar er det tosifra minusgrader her på Folla. Har vorte lite gjort etter at eg pussa gardsplassen. Eg må ha gjort eitt eller anna for det er sårt ein stad i hoftepartiet. Får sjå om det vert betre til i morgon, men trur eg må vente med å kviste ferdig den grana som ligg oppe i skogbrynet.

Ser på dokumentar om Greta Thunberg,   den unge miljøaktivisten. Det er ei vekkjarrøyst, mest som profetane i Det gamle testamentet.

21. des.

Dette hadde familia sett fram til: Å feire jul på Sunndalsfolla. Dagen etter at dei kom, stod juletrehenting på programmet. Farfar og farmor hadde funne nokre bra tre på Kleivane. Det var ein heil ekspedisjon for å hente treet og dei fekk sjølve ta valet av tre. Slik skal det vere. Eg vonar borna vil hugse denne dagen. Dette er den kortaste dagen i året, og det var ein mørk morgon. Først i 10- tida var det lyst nok til å dra til skogs.

Det er ekstra kjekt for alle at familen kan feire jula på Sunndalsfolla. Det skulle dei gjere for eitt år sidan, men då vart storejenta sjuk att med den alvorlege diagnosen. Det har vore nedturar og oppturar, men no er ho frisk. Vi er alle svært takksame både til Gud og menneske.

.20. des.

Det har vore ymse teoriar om kva denne stjerna var. Vismennene frå Austerland hadde sett denne stjerna og kom til Jerusalem på den tida Jesus vart fødd. Desse mennene var nok stjernetydarar eller astrologar og dei såg gjerne teikn i stjernene. Den store lyssterke stjerna tydde på at det kunne vere ein konge som var fødd i Jødeland. Dei vende seg til slottet og konge Herodes vart straks interessert, men han var nok ikkje så kjend i profetiane, men det var skriftlærde som kunne fortelje kvar ein stor konge skulle bli fødd, nemleg i Betlehem i Judea.

Etterkvart har mange samla seg om at denne stjerna kunne vere ein såkalla konjunksjon mellom dei to største planetane i solsystemet, Jupiter og Saturn. Kvart 20. år er desse relativt nære i synsfeltet, og i år er dei så nære at det verkar som ei stjerne. Det er 400 år sidan dei var så nære. Eg har lese om at dei også var i ein liknande posisjon på den tida ein no reknar Kristi fødsel var, nemleg 7 år før vår tidsrekning.  Det er i morgon, 21. desember kl.19.30 det skjer, men fenomenet er også synleg dei to neste dagane. Problemet no er at det er gråver så eg vil nok ikkje kunne sjå den store stjerna.

Det kan vere at den såkalla store konjunksjonen er identisk med Betlehemsstjerna. I morgon er det også solsnu! Er det også eit samantreff?

19. des.

I dag skal det handle om Josef, mannen til Maria. Det var ikkje mange i Nasaret som visste korleis det heile hang saman. Utanom Maria og Josef visste nok Elisabeth det og kanskje Johannes Døyparen, sonen til Elisabeth.

Josef må ha vore ein ærleg og rettvis mann. Vi les om at han fekk englebesøk fleire gonger. Den første gongen var då han fekk vita om graviditeten til Maria som han var trulova med. Han tenkte å skilje seg frå Maria, men han gjorde ikkje det då han hadde fått englebesøket. Den neste gongen vi høyrer om englebesøk var då han vart beden om å flykte til Egypt. Så fekk Josef eit nytt englemøte då han vart beden om å ta med seg Maria og Jesus og reise til Israelslandet igjen, for no var Herodes død.

Den vesle familien busette seg i Nasaret. Jesus vart kalla son av ein tømmermann, og det er truleg at Jesus måtte vere med og hjelpe far sin med arbeidet. Vi veit at Jesus fekk brør og i allfall ei syster. Så kjenner vi til då Jesus var tolv år og følgde foreldra til påskehøgtida i Jerusalem. Der i tempelet kom han i diskusjon med dei skriftlærde, og dei vart storleg imponert over Jesus.  Denne hendinga peikar fram mot den gjerninga han skulle få, og det stadfestar kven han var då han sa:»Visste de ikkje at eg måtte vere i huset til far min?».

Etter den hendinga høyrer vi ikkje meir om Josef.

Eg har tenkt litt over Josef, og den viktige rolla han fekk. Han høyrer også med i juleevangeliet.

18. des.

Det har vorte mykje å tenkje på i det siste. Vaknar kvar  natt og ligg vaken før eg endeleg sovnar ei stund før det er på tida å stå opp.

No er det vaske, pynte og bakefase i større grad enn før. Til no har det vore berre kos med juleførebuing, men no er det alvor før vi kan roe litt ned før klokkene ringjer  julaftan. Det er denne fasen eg har ottast, stressfasen . Det er så rart med det. Kva er det vi har gløymt? Juletreet for eksempel. Det står i skogen enno. Eg har funne fleire tre som kan passe, men får ikkje henta tre før måndag. Då vert det ekspedisjon med tre barnebarn som kjem søndag og skal vere med på moroa. Dei gled seg til skogsturen. No tvilar eg på om toåringen har så mykje glede av det, men det skal tidleg krøkjast så han vert nok med.

I går vart det eit hefte i juleførebuingane sidan vi reiste til kommunesenteret og var med på ein demonstrasjon framfor eit viktig møte. Som eg skreiv i eit tidlegare innlegg: Kommunen vil sende elevane i bygda i ei anna himmelretning enn dei fleste foreldra vil. Då var hovudparolen «La bygda leve!». Det gjekk ikkje vegen og mange vart veldig skuffa. Sjølv er eg mest tilskodar no. Min innverknad er lik null.

I morgon vert det endå meir vasking, og julevask er ikkje noko vanleg reinhald. Då er det i mindre grad støvsuging og moppevask, men kryping på knea med vaskefilla,støvturking og pussing. Meterologane  fortel om stigande temperatur.  Høver bra det med tilstanden nett no, men over ti plussgrader rett før jula set inn er ikkje normalt.

17. des.

Vi hugsar at etter at Jesusbarnet fekk besøk av vismennene få Austerland kom ein Herrens engel til Josef og sa: «Stå opp, ta barnet og mora med deg og røm til Egypt, og bli der til eg seier frå! For Herodes kjem til å leite etter barnet og vil drepa det.» Han stod opp , tok barnet  og mora og drog til Egypt same natta. Der vart han verande til Herodes døydde. Slik skulle det oppfyllast, det Herren har tala gjennom profeten: Frå Egypt kalla eg son min.»

For to år sidan var kona og eg på reise i Egypt. Det var ein tur med mange opplevingar. Her var det mange minnesmerke frå ei gammal historie. Vi fekk også høyre  soger om det som nett er sitert frå Matteusevangeliet. Vi kan kalle det legender, men vi veit at dette er forteljingar som har levd i munnleg tradisjon. På turen var vi på ein stad nær Nilen og sør for Kairo der det var ei vakker kyrkje som var bygd over ein stad der Josef, Maria og Jesusbarnet hadde budd ei tid under opphaldet i Egypt.  På biletet ser vi nedgangen til bustaden med ei dør. Dit ned kom vi ikkje. Guiden hadde god kunnskap om forteljingar knytt til Jesu opphald m.a. om under som hadde skjedd.

16. des,

Eg er så gammal at eg hugsar tida då maten vart kokt på ein vedomn, ja, endå til brød vart steikte der. Kan minnast at ein måtte følgje litt godt med på prosessen så ikkje brøda vart svartbrende. Hende det likevel at dei vart svidne, måtte vi ete skivene og med den trøysta at vi fekk god songstemme av dei svarte skorpene.

For min del var dette ei kort periode, for tidleg på 50-talet fekk vi elektrisk komfyr. Denne komfyren hadde ein klump på bakre plata. Der var eit magasin og dette magasinet låg under plata. Eg hadde ikkje noko innsikt i bruken av denne plata, men eg skjøna at ho hadde større varmekapasitet. Det var mange år  før vi fekk varmtvasstank slik at alt varmevatn måtte kokast på denne omnen. Kan tenkje meg at denne plata gjerne vart brukt til å skaffe varmevatn.

I dag har vi i vårt hus to komfyrar. Når kona lagar brød, hender det at vi brukar begge omnane. I eit anna hus, gamlehuset, har vi også komfyr. Som alt anna vert også komfyrar for gamle og eitt eller anna sviktar. Då er det tid for utskifting. Det skjedde i dag. Ingen ny komfyr, men ein pent brukt til 200 kr. Så får vi vona at  turistane våre set pris på ein ny gammal Grepaomn.

15. des.

Byane veks og bygdene vert utarma. Dette er ikkje ei overdriving. Dei fleste unge som har fulltført vidaregåande utdanning finn vegen til byane. Dei fleste i bygda. her er pensjonistar. Alle må forstå at dette ikkje kan halde fram stort lenger. Stoda har lenge vore stagnasjon, og det vi no ser er tibakegang.

Austefjorden er no snart ribba for alt. Det er siste året med skule i bygda, og det er ein bitter strid om kvar elevane skal gå. Kommunestyret har bestemt at alle elevane skal til ein skule som foreldra går i mot fordi det vil føre til ein umogleg kvardag. Dei yrkesaktive i bygda reiser på jobb i retning Volda, medan politikarane vil sende elevane til Grodås veg. stikk motsett.

Bygda treng at fleire finn vegen attende til bygda for dette går ikkje stort lenger. I dag er her nesten ikkje arbeidsplassar så dei som bur her må pendle. Fleire born og unge vaksne vil gje nytt liv i bygda.

Det finst dei som vil tibake til bygda, men møter eit strengt regelverk når det gjeld kvar dei kan få bygge. Vernet om dyrka jord er sterkt og kompromisslaust. Samstudes ser vi at nesten ingen gardar vert drivne av dei som bur på gardane. Det meste av graset vert slege, rundballa og selt til bønder som driv stort og gjerne må køyrast ut av bygda. Dei som bur i husa er anten pensjonistar eller folk som bur her, men arbeider utanfor bygda.

No er det på tide at dei styrande vaknar og tek konsekvensen av den sørgjelege utviklinga. Levande bygder er avhengig av at det vert lagt til rette for at folk kan få bygge på bygda. Dette må bli eit mål i det nye året.

Inga perfekt jul utan ristoppar. Dei heitte noko anna i min barndom. I dag kan ikkje den nemninga nyttast for då er vi rasistar. Laga av ris, men det er berre førebokstaven og slett ikkje smaken. Smaken og lukta tyder på at sjokolade er ein viktig ingrediens, både kokesjokolade og etesjokolade, egg og smør. Ja, til og med sukker som om det skulle vere naudsynt.

Mor brukte å lage ristoppar så her er det tradisjon. Andre viktige småkaker var sirupsnippane. I mangel av stor nok kakeboks vart dei lagra i det vi kalla hylkje. Det er eit slag spann budeiene brukte til å frakte mjølka heim frå sætra med, og det hadde selar. Eg skulle ha teikna det, men du kan prøve å «gugle». Dette hylkjet stod i eit kott på loftet. Det hende at vi ungane fann vegen dit og fann oss ein sirupsnipp så lengs der fanst.

No er det jamnt slutt med å skrive om julekaker i år. Eg set eit høveleg punktum med ein illustrasjon som syner at vi har produsert ristoppar. Jula kan kome. Berre ti dagar att, nok tid til å bere ved, vaske golv,tørke støv og hente juletre

|